Jinsi ya kuanzisha biashara ya kuweka na kutoa fedha kwa wateja,Simu ni Ofisi: Mwongozo Kamili wa Kuanzisha Biashara ya Wakala wa Miamala ya Pesa
Karibu tena msomaji wetu katika safu ya “Ujasiriamali,” ambapo tunachambua fursa za biashara zinazoendesha uchumi wa mtaani. Leo, tunazama kwenye biashara ambayo imekuwa kama benki ndogo kwa kila Mtanzania; biashara ambayo ni uti wa mgongo wa mapinduzi ya kifedha ya kidijitali nchini: Biashara ya kuwa wakala wa miamala ya pesa (Mobile Money Agent).
Fikiria hili: Mtu anahitaji kutuma pesa kwa ndugu yake kijijini. Mfanyabiashara anahitaji kutoa pesa taslimu ili akanunue mzigo. Mwanafunzi anahitaji kulipia ada. Wote hawa, kwa sasa, wanawategemea mawakala wa M-Pesa, Tigo Pesa, Airtel Money, na HaloPesa. Hii inafanya biashara ya uwakala kuwa moja ya biashara zenye uhakika wa wateja kila siku, na yenye mzunguko wa pesa wa haraka.
Lakini, kuendesha biashara hii siyo tu kukaa kwenye kibanda na simu. Ni biashara inayohitaji uaminifu mkubwa, mtaji wa kutosha wa mzunguko, na umakini wa hali ya juu ili kuepuka hasara na utapeli. Huu ni mwongozo kamili na wa kitaalamu utakaokupa ramani ya jinsi ya kuanzisha na kukuza biashara hii muhimu.
1. Fikra ya Kwanza: Wewe ni Benki Ndogo ya Mtaani
Huu ndio msingi wa mafanikio. Badili fikra yako kutoka kuwa “muuza vocha” na jione kama mtoa huduma muhimu wa kifedha. Hii inamaanisha:
- Uaminifu (Trust): Wateja wanakukabidhi pesa zao. Uaminifu wako ndiyo mali yako ya thamani zaidi.
- Upatikanaji (Availability): Unapokuwa na pesa ya kutosha ya kutoa (“float”) na ya kielektroniki, unakuwa suluhisho la uhakika.
- Usalama (Security): Unashughulika na pesa taslimu. Usalama wako na wa biashara yako ni kipaumbele.
2. Hatua ya Kwanza na ya Lazima: Uhalali na Usajili
Huwezi kuamka na kuanza biashara ya uwakala. Lazima ufuate taratibu rasmi za makampuni ya simu.
- Usajili wa Biashara: Kwanza, fanya biashara yako iwe rasmi.
- Jina la Biashara (BRELA): Inashauriwa kusajili jina lako la biashara.
- TIN Namba (TRA): Hii ni lazima.
- Leseni ya Biashara: Pata leseni kutoka halmashauri ya eneo lako.
- Wasiliana na Makampuni ya Simu: Hii ndiyo hatua muhimu zaidi. Tembelea ofisi za makampuni ya simu unayotaka kuwa wakala wao (Vodacom, Tigo, Airtel, Halotel) na uulizie vigezo vyao. Kwa kawaida, watahitaji:
- Nakala ya Leseni yako ya Biashara na TIN Namba.
- Nakala ya kitambulisho chako cha Taifa (NIDA).
- Picha za “passport size.”
- Uthibitisho wa eneo la biashara (kama mkataba wa pango).
- Mtaji wa Awali (“Initial Float”): Kiasi maalum cha pesa utakachoweka ili kuanza.
3. Eneo la Dhahabu: Hapa Ndipo Wateja Walipo
Eneo ndilo litaamua kama utapata wateja wengi au la. Tafuta eneo lenye sifa hizi:
- Mzunguko Mkubwa wa Watu:
- Maeneo ya masokoni.
- Vituo vya daladala na stendi za mabasi.
- Makutano ya barabara za mitaa yenye watu wengi.
- Karibu na maeneo yenye biashara nyingine nyingi (kama maduka na migahawa).
- Usalama: Chagua eneo ambalo lina usalama kiasi na siyo la “kihuni” sana.
4. Mchanganuo wa Mtaji: Unahitaji Nini Kuanza?
- 1. Mtaji wa Mzunguko (“Float”) – Hii ndiyo Damu ya Biashara:
- Pesa Taslimu (Cash): Hii ni kwa ajili ya kuwapa wateja wanaokuja kutoa pesa.
- Pesa ya Kielektroniki (E-money): Hii ni kwa ajili ya kuwatumia wateja wanaokuja kuweka pesa.
- Ushauri: Anza na mtaji wa “float” wa angalau TZS 1,000,000 hadi TZS 3,000,000. Kadri unavyokuwa na “float” kubwa, ndivyo unavyoweza kuhudumia wateja wakubwa na kupata kamisheni kubwa zaidi. Wakala anayeishiwa ‘float’ anawafukuza wateja.
- 2. Gharama za Kuanzisha (Setup Costs):
- Kibanda/Fremu: Kukodi au kujenga kibanda salama chenye madirisha ya nondo.
- Leseni na Vibali.
- Vifaa: Kiti, meza, na simu maalum za uwakala.
- Alama za Biashara (Branding): Ubao wenye nembo za makampuni ya simu.
Jumla ya Makadirio ya Mtaji: Kuanza vizuri, unaweza kuhitaji kati ya TZS 1,500,000 na TZS 5,000,000 au zaidi, kulingana na ukubwa wa “float” na eneo.
5. Sanaa ya Kuwa Wakala Bora: Uendeshaji wa Kila Siku
- Huduma Bora kwa Wateja: Kuwa mvumilivu, mchangamfu, na makini. Muamala mmoja wa haraka na sahihi utamfanya mteja arudi.
- Usimamizi wa Fedha: Hii ni siri ya ukuaji.
- Tenganisha “Float” na Faida: Pesa ya “float” siyo yako, ni mtaji. Kila siku, piga hesabu ya kamisheni yako na uiweke pembeni. Hiyo ndiyo faida yako.
- Weka Kumbukumbu: Andika kila muamala. Hii itakusaidia kujua faida yako na kusimamia vizuri fedha zako.
- Jilinde na Matapeli – Kuwa Mjanja Kuliko Wao:
- Thibitisha Utambulisho: Kwa miamala mikubwa ya kutoa pesa, usisite kuomba kitambulisho cha mteja.
- Jihadhari na Meseji Feki: Usifanye muamala wowote kwa kusoma meseji kwenye simu ya mteja. Subiri meseji iingie kwenye simu yako ya uwakala.
- Kuwa Makini na Usumbufu: Matapeli mara nyingi hutengeneza mazingira ya kukuchanganya. Tulia na fanya kazi yako kwa umakini.
6. Zaidi ya Kutoa na Kuweka Pesa: Ongeza Faida Yako
Ili kuongeza faida, geuza kibanda chako kiwe “kituo cha huduma jumuishi.” Ongeza huduma hizi:
- Uuzaji wa vocha za simu.
- Huduma za LUKU.
- Huduma za malipo ya bili (maji, ving’amuzi).
- Uwakala wa Benki: Baada ya kujijenga, unaweza kuwa wakala wa benki kama CRDB Wakala au NMB Wakala.
Biashara ya uwakala wa miamala ya pesa ni biashara imara na yenye uhakika wa soko, lakini imejengwa juu ya nguzo mbili kuu: UAMINIFU na NIDHAMU ya fedha. Sio biashara ya kukupa utajiri wa haraka, lakini ni chanzo cha kipato cha kila siku kinachoweza kukua na kuwa biashara kubwa. Ukiwa na weledi na uaminifu, kibanda chako kidogo kinaweza kuwa tegemeo la kifedha kwa mtaa mzima.
