Jinsi ya kuanzisha biashara ya usafirishaji wa bidhaa kwa meli,Bahari ya Pesa: Mwongozo Kamili wa Kuanzisha Biashara ya Usafirishaji wa Mizigo kwa Meli (Freight Forwarding)
Karibu tena msomaji wetu katika safu ya “Uwekezaji,” ambapo tunachambua fursa za biashara za kiwango cha juu zinazojenga utajiri endelevu. Leo, tunazama kwenye biashara ambayo ni uti wa mgongo wa biashara zote za kimataifa; biashara inayoendesha injini ya uchumi, inayounganisha Tanzania na ulimwengu. Tunazungumzia jinsi ya kuanzisha biashara ya usafirishaji wa bidhaa kwa meli.
Fikiria hili: Kila gari unaloliona barabarani, kila simu unayoitumia, na karibu kila bidhaa ya kiwandani imewahi kusafiri maelfu ya maili baharini ndani ya kontena. Bandari ya Dar es Salaam ni lango kuu la biashara sio tu kwa Tanzania, bali kwa nchi jirani zisizo na bandari. Nyuma ya kila kontena linaloshushwa au kupakiwa, kuna mtandao wa wataalamu wanaohakikisha mzigo unafika salama kutoka kiwandani China hadi dukani Kariakoo. Hawa ndio Wasafirishaji wa Mizigo (‘Freight Forwarders’) na Mawakala wa Forodha (‘Clearing & Forwarding Agents’).
Huu si mwongozo wa jinsi ya kununua meli. Huu ni mpango kamili wa kibiashara utakaokupa ramani ya jinsi ya kuwa nahodha wa biashara hii ya vifaa (‘logistics’), ukibadilisha utaalamu na weledi wako kuwa kampuni inayoheshimika na yenye faida kubwa.
1. Fikra ya Kwanza: Hauzi Meli, Unauza UWEZO WA KUSIMAMIA na UAMINIFU
Huu ndio msingi wa mafanikio yote na ndipo wengi huchanganyikiwa. Kuanzisha biashara hii hakumaanishi unamiliki meli. Unakuwa msanifu wa safari ya mzigo. Wewe ni daraja kati ya muuzaji (nje ya nchi) na mnunuzi (hapa nchini). Mteja wako anakulipa kwa sababu unampa:
- Utaalamu: Unajua sheria za forodha, nyaraka zinazohitajika, na jinsi ya kuepuka ucheleweshaji wa gharama kubwa bandarini.
- Urahisi (‘Convenience’): Unamwondolea maumivu yote ya kichwa ya kufuatilia mzigo wake.
- Amani ya Akili (‘Peace of Mind’): Anajua mzigo wake uko mikononi salama.
- Mtandao (‘Network’): Una mtandao wa mawasiliano na makampuni ya meli, wasafirishaji wa nchi kavu, na maafisa wa serikali.
Unauza suluhisho kamili la ‘supply chain’.
2. Chagua Ulingo Wako: ‘Clearing’ au ‘Forwarding’?
Ingawa mara nyingi hufanywa pamoja, hizi ni huduma mbili tofauti.
- Wakala wa Forodha (‘Clearing Agent’):
- Jukumu Kuu: Unashughulika na kuutoa mzigo bandarini. Kazi yako inaanza pale meli inapotia nanga. Unashughulikia nyaraka zote za Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA), ukokotoaji wa kodi, na taratibu zote za bandari hadi mzigo utoke.
- Msafirishaji wa Mizigo (‘Freight Forwarder’):
- Jukumu Kuu: Unapanga safari nzima ya mzigo. Kazi yako inaweza kuanzia kumchukulia mteja mzigo wake kiwandani Uchina, kupanga usafiri wa meli, hadi kumfikishia dukani kwake Tanzania. Wewe ndiye msimamizi mkuu wa mradi.
Ushauri wa Kimkakati: Wengi huanza kama Wakala wa Forodha (‘Clearing Agent’). Ni ‘niche’ maalum, na ukishaijua vizuri, unaweza kupanua huduma zako na kuwa ‘freight forwarder’ kamili.
3. MLIMA WA SHERIA NA LESENI: HAPA HAKUNA NJIA ZA MKATO KABISA
Hii ni sekta inayosimamiwa vikali ili kulinda uchumi wa nchi.
- Usajili wa Kampuni (BRELA) na TIN (TRA): Hii ni hatua ya kwanza kabisa.
- LESENI KUTOKA TRA (CUSTOMS) – HII NDIO LESENI YAKO KUU:
- Ili uwe Wakala wa Forodha, ni LAZIMA upate leseni kutoka Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA), Idara ya Forodha.
- Masharti Makuu ya TRA:
- Lazima kampuni yako iwe na mtaji wa kulipwa wa kiasi fulani.
- Lazima uwe na angalau wakurugenzi wawili ambao wamefaulu mtihani maalum unaotolewa na TRA kuhusu sheria na taratibu za forodha.
- Lazima uwe na Ofisi Halisi inayokidhi vigezo.
- Lazima uwe na Dhamana ya Benki (‘Bank Guarantee’) ya kiasi kikubwa ili kulinda mapato ya serikali.
- Uanachama wa TAFFA: Ni muhimu kujiunga na Chama cha Mawakala wa Forodha Tanzania (TAFFA – Tanzania Freight Forwarders Association). Hiki ndicho chombo cha kitaaluma kinachokuunganisha na wenzako na serikali.
4. UJUZI NI NGUVU ZAKO: Elimu Kabla ya Pesa
Huwezi kufanikiwa katika biashara hii bila ujuzi wa kina. Wekeza kwenye kujifunza kuhusu:
- Taratibu za Forodha (‘Customs Procedures’): Jinsi ya kujaza ‘declarations’.
- HS Codes (‘Harmonized System Codes’): Mfumo wa kimataifa wa kutambulisha bidhaa kwa ajili ya kodi.
- ‘Incoterms’: Sheria za kimataifa zinazoainisha majukumu ya muuzaji na mnunuzi.
- Usimamizi wa Nyaraka: ‘Bill of Lading,’ ‘Invoice,’ ‘Packing List,’ n.k. Wapi pa Kujifunzia: Vyuo kama Chuo cha Taifa cha Usafirishaji (NIT) na TAFFA hutoa mafunzo haya.
5. Mpango wa Biashara na Mtaji
- Ofisi ya Kitaalamu: Unahitaji ofisi halisi, sio ya nyumbani.
- Mfumo wa Kompyuta (‘Software’): Utahitaji ‘software’ maalum iliyounganishwa na Mfumo wa Forodha wa TRA (TANCIS).
- Mtaji wa Mzunguko (‘Working Capital’): Hii ni muhimu. Mara nyingi, utahitajika kulipia kodi za mteja kwanza, kisha yeye akulipe baadaye. Makadirio ya Mtaji: Kuanzisha kampuni ndogo ya ‘clearing and forwarding’ yenye leseni na miundombinu ya msingi kunaweza kuhitaji mtaji mkubwa, kuanzia TZS 50,000,000 hadi mamia ya mamilioni.
6. Jinsi ya Kupata Wateja na Kujenga Jina
- Weledi Kwanza: Tengeneza wasifu wa kampuni (‘company profile’) na tovuti rahisi ya kitaalamu.
- Jenga Uhusiano (‘Networking’): Hii ni biashara ya uhusiano. Jenga urafiki na:
- Waagizaji na wauzaji nje ya nchi.
- Wafanyakazi wa makampuni ya meli.
- Anza Kidogo: Tafuta mjasiriamali anayeanza kuagiza mzigo wake wa kwanza. Msaidie kwa weledi. Mteja mmoja aliye na furaha atakuletea wateja wengine watano kwa neno la mdomo.
Kuwa Lango la Biashara kwa Taifa
Biashara ya usafirishaji wa mizigo kwa meli ni safari ngumu, ya kitaalamu, na inayohitaji uwekezaji mkubwa. Sio kwa kila mtu. Lakini, kwa yule aliye na shauku ya biashara ya kimataifa, aliye tayari kuwekeza kwenye elimu, na aliyejitolea kufuata sheria, hii ni fursa ya dhahabu. Ni fursa ya kuwa sehemu muhimu ya injini inayoendesha uchumi wa Tanzania na nchi jirani.