Jinsi ya kuweka akiba kwa mshahara mdogo, Mbinu 7 za Kitaalamu za Kuweka Akiba na Kuanza Safari ya Uhuru wa Kifedha
Katikati ya changamoto za kupanda kwa gharama za maisha, kuanzia nauli za daladala hadi bei ya LUKU, wazo la kuweka akiba linaweza kuonekana kama ndoto kwa wengi wanaopokea mshahara mdogo. Wengi huamini kuwa akiba ni kwa ajili ya wenye vipato vikubwa pekee. Huu ni uongo ambao umewafunga wengi kwenye mzunguko wa madeni na wasiwasi wa kifedha.
Ukweli ni kwamba, tabia ya kuweka akiba ni kama misuli; kadri unavyoizoeza, ndivyo inavyokuwa na nguvu. Kuanza safari yako ya kifedha hakuhitaji mshahara mnono, kunahitaji mabadiliko ya kimtazamo na mbinu sahihi. Hizi hapa ni mbinu saba za kitaalamu zitakazokuongoza.
1. Badili Mtazamo: Akiba ni Matumizi, Siyo Mabaki
Kosa kubwa tunalofanya ni kufikiria akiba kama “pesa inayobaki baada ya kutumia.” Kwa mshahara mdogo, hakuna pesa inayobaki. Badilisha mtazamo huu sasa. Fikiria akiba kama matumizi namba moja na ya lazima kila unapopokea mshahara. Kabla ya kulipia kodi, chakula au nauli, jilipe mwenyewe kwanza. Hii ndiyo siri kubwa ya wote waliofanikiwa kifedha.
2. Anza Kidogo, Lakini Anza Sasa: Kanuni ya 10%
Usisubiri upate mshahara mkubwa ndipo uanze kuweka akiba. Anza na kiasi kidogo unachoweza kumudu. Wataalamu wengi wa fedha wanapendekeza kuanza na angalau 10% ya mshahara wako. Kama mshahara wako ni TZS 300,000, 10% ni TZS 30,000. Kama hata hiyo ni ngumu, anza na 5% (TZS 15,000) au hata TZS 5,000. Lengo hapa siyo kiasi, bali ni kujenga tabia na nidhamu ya kuweka pesa pembeni kila mwezi.
3. Fahamu Pesa Yako Inaenda Wapi: Nguvu ya Bajeti
Huwezi kudhibiti usichokipima. Kwa wiki moja tu, andika kila shilingi unayotumia—kuanzia nauli, vocha, soda, hadi chakula cha mchana. Utahamasika kuona ni kiasi gani cha pesa kinapotea kwenye vitu vidogo visivyo vya lazima. Tumia daftari dogo au hata App ya simu kufanya hivi. Baada ya kujua mianya, itakuwa rahisi kuiziba.
4. Tumia Teknolojia Kujificha Pesa: M-Koba na Vibubu vya Kidijitali
Katika zama hizi, kuweka pesa chini ya mto ni hatari na hakuna faida. Tumia huduma za kifedha kwenye simu yako ambazo zinakusaidia kuweka akiba kwa urahisi.
- Vibubu vya Kidijitali: Huduma kama M-Koba (Vodacom) au vibubu vingine vinavyotolewa na benki na mitandao ya simu vinakuwezesha kuweka pesa kidogo kidogo kila siku au wiki na kuzifungia (lock) kwa muda fulani. Hii inazuia vishawishi vya kuzitumia.
- Akaunti ya Benki Isiyo na Kadi (ATM): Fungua akaunti maalum kwa ajili ya akiba tu na usichukue kadi yake. Hii itafanya mchakato wa kutoa pesa kuwa mgumu na hivyo kukulazimu ufikirie mara mbili.
5. Punguza “Vampire” wa Pesa: Matumizi Madogo Yanayouma
Hawa ni wale wezi wadogo wa pesa wasioonekana. Kwa mfano:
- Vifurushi vya Siku: Badala ya kununua kifurushi cha intaneti cha siku cha TZS 1,000, nunua cha wiki au mwezi. Utapata thamani kubwa zaidi.
- Chakula cha Nje: Kama unatumia TZS 3,000 kila siku kwa chakula cha mchana, ni TZS 66,000 kwa mwezi (siku 22 za kazi). Kubeba chakula kutoka nyumbani kunaweza kukuokolea zaidi ya nusu ya kiasi hicho.
- Starehe za Impulsive: Kupunguza unywaji wa soda moja kwa siku (TZS 1,000) kutakuachia TZS 30,000 mwisho wa mwezi.
6. Jiunge na Nguvu ya Pamoja: VICOBA na SACCOS
Kwa watanzania wengi, hii ndiyo njia yenye nguvu zaidi. Vikundi vya kuweka na kukopa (VICOBA/SACCOS) vinakulazimisha kuwa na nidhamu ya kuweka akiba kila wiki au mwezi. Zaidi ya hapo, vinakupa fursa ya kupata mikopo nafuu ambayo unaweza kuitumia kuanzisha mradi mdogo wa kuongeza kipato.
7. Tafuta Chanzo cha Ziada cha Kipato
Baada ya kudhibiti matumizi, hatua inayofuata ni kuongeza kipato. Mshahara mdogo unaweza kubanwa hadi mwisho. Tumia ujuzi au muda wako wa ziada kutengeneza pesa. Fikiria:
- Kuuza vitu vidogo (maandazi, mboga, n.k.).
- Kutoa huduma (kufundisha (tuition), ushonaji, usafi).
- Kutumia intaneti kufanya kazi za ‘freelancing’ kama una ujuzi.
Akiba ni Mbegu ya Uhuru wako wa Kifedha
Kuweka akiba ukiwa na mshahara mdogo siyo rahisi, lakini inawezekana. Inahitaji maamuzi, nidhamu, na mkakati. Kila shilingi unayoweka akiba leo ni mbegu unayoipanda kwa ajili ya maisha yako ya baadaye. Acha kutafuta visingizio na anza leo. Hata kama ni TZS 10,000 kwa mwezi, baada ya mwaka utakuwa na TZS 120,000 ambayo hukuitarajia. Safari ya mafanikio ya kifedha huanza na hatua moja ndogo.